नेपाल बैंक ८९औँ वर्षमा प्रवेश , साढे ३ खर्ब निक्षेप, २.२३ खर्ब लगानी

काठमाडौं । नेपालको पहिलो बैंक नेपाल बैंक, आज (२०८२ कात्तिक ३० गते)देखि ८९औँ वर्षमा प्रवेश गरेको छ । नेपालमा बचत सँस्कृतिको विकास सँगसँगै औद्योगिक एवं व्यापार व्यवसायको विकास एवं विस्तारमा नेपाल बैंकको महत्वपूर्ण योगदान छ । देशको पहिलो बैंकको रुपमा राष्ट्रिय वित्तीय संरचनालाई दिशा दिँदै नेपाल राष्ट्र बैंक स्थापना हुनुभन्दा अगाडि केन्द्रीय बैंकको समेत जिम्मेवारी बहन गरेको नेपाल बैंकले ८८ वर्षको लामो यात्रा पार गरिसकेको छ । यति लामो यात्रामा ग्राहकको विश्वास तथा भरोसा, कर्मचारीको अथक परिश्रम र सेयरधनीहरूको दृढ आत्मविश्वासले मात्रै सम्भव भएको बैंकका चीफ अप्रेटिङ अफिसर होम बहादुर खड्का बताउँछन् । समयसँगै परिवर्तन अथवा समयको मागलाई आत्मसात गर्दै आएको उनको भनाइ छ । आजभन्दा ८८ वर्ष अगाडि अर्थात् बिक्रम संवत् १९९४ साल कात्तिक ३० गते सार्वजनिक निजी साझेदारी (पीपीपी) मोडलमा १० जना लगानीकर्ताहरूले ८ लाख ४२ हजार रुपैयाँ चुक्ता पुँजीमा नेपाल बैंक स्थापना गरेका थिए । अहिले बैंकको चुक्ता पुँजी १४ अर्ब ६९ करोड ४० लाख रुपैयाँ छ । करिब ९ दशक पहिला थोरै मान्छेले मात्रै बैंक शब्द सुनेका बेलामा केही लगानीकर्ताबाट नेपाल बैंक स्थापना भएको हो । र, २० वर्ष केन्द्रीय बैंकको भूमिका समेत यस बैंकले निर्वाह गरेको छ । वि।सं २००२ सालमा नेपाल सरकारले पहिलोपटक नोट निष्काशन गर्दा नेपाल बैंकले भूमिका निर्वाह गरेको थियो ।

स्थापना कालदेखि हालसम्म अनवरत सेवा प्रवाह गर्दै आएको नेपाल बैंक, बैंकिङकै पर्यायका रूपमा रहेको बैंकका प्रमुख कार्यकारी अधिकृत (सीईओ) तिलक राज पाण्डेय बताउँछन् । बैंकिङ क्षेत्रको जननी बैंकका रूपमा स्थापित यस बैंकले देशको आर्थिक र सामाजिक विकासमा महत्वपूर्ण भूमिका निर्वाह गरेको उनको भनाइ छ । सबै पिँढीको साथीका रूपमा युवादेखि ज्येष्ठ नागरिकसम्म २७ लाख ग्राहकले बैंकको सेवा उपभोग गरिरहेको उनले बताए । सरकारी बैंकिङ कारोबार समेत गर्ने जिम्मेवारी पाएको नेपाल बैंंकले मुनाफा सँगसँगै सामाजिक सेवालाई समेत उच्च प्राथमिकतामा राखेको उनको भनाइ छ । सीईओ पाण्डेयका अनुसार जनताको निक्षेपको सुरक्षा गर्दै अत्यन्त सावधानी पूर्वक निक्षेपलाई परिचालन गर्दै आइरहेको छ । लगानी विविधिकृत गरिएकै कारण बैंकको कर्जा जोखिमको समस्यालाई न्यूनीकरण गर्न सफल भएको उनले बताए । चालु आर्थिक वर्ष २०८२।८३ को पहिलो त्रैमासमा बैंकले ३ खर्ब ४० अर्ब रुपैयाँ निक्षेप सङ्कलन गरी २ खर्ब २३ अर्ब रुपैयाँ कर्जा प्रवाह गर्न बैंक सफल भएको छ । बैंकको जगेडा कोषमा २३.९३ अर्ब रुपैयाँ रहेको छ भने ३८ अर्बभन्दा बढी नेटवर्थ रहेको छ । पछिल्लो तथ्याङ्क अनुसार बैंकको पर्याप्तता अनुपात १३.०२ प्रतिशत, निष्क्रिय कर्जा अनुपात ५.४९ प्रतिशत, कर्जा निक्षेप अनुपात, ७६९.४२ प्रतिशत रहेको छ । यस्तै, बैंकले २३१ शाखा, ६१ वटा एक्सटेन्सन काउण्टर, २३७ वटा एटीएम मार्फत २७ लाख ग्राहकलाई सेवा प्रदान गरिरहेको छ । बैंकका अनुसार १० लाख मोबाइल बैंकिङ ग्राहक रहेका छन् । सीईओ पाण्डेयका अनुसार आधुनिक डिजिटल प्रविधिसँगै साक्षात्कार गर्ने युवा पुस्ताको बाहुल्य रहेको बैंकमा आउटसोर्सिङ सहित करिब ३ हजार ६०० को सङ्ख्यामा कर्मचारी कार्यरत छन् । ‘नेपालको अर्थतन्त्रको नेपाल बैंक एउटा प्लेयर हो । २० वटा वाणिज्य बैंकसङ्ग तुलना गरेर नेपाल बैंकलाई हेर्नुपर्छ । रुस युक्रेन, इजरायल(हमास लगायत क्षेत्रीय युद्धको कारण बैंकको व्यवसायमा प्रभाव परेको छ,’ बैंकको ८९औं वार्षिकोत्सव कार्यक्रममा बोल्दै उनले भने, ‘५० करोड भन्दा बढी कर्जा लिएका ३।४ वटा उद्योगको प्रोभिजन गर्दा बैंकको नाफामा असर गरेको छ । मंसिरसम्ममा सबै व्यवस्थापन गर्ने कोसिस गरिरहेका छौं । उनका अनुसार जेनजी आन्दोलन पछि कर्जाको माग हुन सकिरहेको छैन, उद्योगी व्यवसायी पर्ख र हेरको अवस्थामा छन् । विगतमा चाकरी गरेर निक्षेपका लागि दौडधूप गर्नुपर्ने बाध्यता अहिले नरहेको र बजारमा पैसा कहाँ राखौँ भन्ने अवस्था रहेको उनले सुनाए । नेपाल बैंकका अध्यक्ष प्रा.डा. डिल्लीराज शर्मा बैंकिङ क्षेत्रको तरलता व्यवस्थापनका लागि महत्वपूर्ण भूमिका निर्वाह गर्नुपर्ने बेला आएको बताउँछन् । बाह्य र आन्तरिक कारणले अर्थतन्त्र चुनौतीको घेरामा रहेकाले सबै मिलेर काम गर्नुपर्ने उनको भनाइ छ । ‘हाम्रो मात्रै समस्या होइन, बाह्य परिवेशबाट उत्पन्न भएको समस्याका कारणले पनि अर्थतन्त्रमा कठिनाइ छ । जसले गर्दा दैनिक क्रियाकलाप र वित्तीय गतिविधि प्रभावित भइरहेको छ । साथै देशभित्रका विभिन्न क्रियाकलापले समेत बैंकिङ व्यवसायलाई प्रभावित गर्ने गरेको छ,’ उनले भने, ‘हामी राम्रै छौं, हामी भन्दा अरु नराम्रो भएका कारणले पनि हामी राम्रा भएका हौला । तर, हामीभित्र नियालेर हेर्दा चुनौती दिइरहेको छ । कर्मचारीको अथक मिहिनेतले बैंक यहाँसम्म पुगेको हो । बैंक बनाउने चिन्ता सबैभन्दा धेरै कर्मचारीलाई नै छ ।